OJ PARZYŁA GWARA W GĘBE!

OJ PARZYŁA GWARA W GĘBE!

       Przez lata  starano się  wyrugować gwarę z języka polskiego. Mówienie po ludowemu było uznawane za wstydliwe i nie na miejscu. Industrialna emancypacja powodowała że  gwara była faux pas. Gwary nie wstydzili się jedynie mieszkańcy gór, w ten sposób określali swoją odrębność i tożsamość wśród reszty Polaków, wypromowali ją też w literaturze młodopolscy pisarze. W ramach odbywającego się po raz trzeci Festiwalu Kultury Lasowiackiej  Miejski Dom Kultury został operatorem wydarzenia, które upowszechnia znajomość i świadomość gwary lasowiackiej. W ten trudny temat ,,wkręciła” kolbuszowskiego operatora,  inicjatorka festiwalu marszałek Ewa Draus udzielając niezbędnych rad i wskazówek. Festiwal którego koncepcja do końca nie jest jeszcze spójna, wymyślona i któremu wyraźnie brakuje  jednolitej dla wszystkich organizatorów misji i wizji, dzieje się i dynamicznie tworzy.  Niewątpliwie już jego olbrzymim sukcesem jest promocja Lasowiaków autarkicznego ludu z wideł Wisły i Sanu zamieszkującego dawną Puszczę Sandomierską. Niezwykle ciekawego, prostego, oszczędnego, dzielnego i wytrzymałego, niezwykle  bogatego oryginalnego kulturą niematerialną. Lasowiacy  późno odkryci i zbadani przez etnografów  mają  niezwykły wieloaspektowy potencjał mogą być sumieniem  zmieniającego się świata. 

      Lesiocka Parzygęba I Jarmak Puszczańskiej Godki, to w zamyśle operatora, próba upowszechnienia posługiwania się dawnym lasowiackim językiem. Mówiąc JARMAK a nie JARMARK jak reszta Polaków dajemy znak naszej odrębności. Podobnie z DRUSZLAKIEM po lasowiacku i DURSZLAKIEM po innemu. W dniu 23 lipca 2023 roku ,, Jarmakiem  godki”, świętowaliśmy, kulturę tej jedynej w Polsce grupy etnograficznej, której nazwa pochodzi od lasu. Stworzyliśmy wydarzenie, które przyciągnęło do Kolbuszowej dużą rodzinną publiczność (dzieci, młodzież, dorosłych w tym seniorów). Jarmakowa mieszanka kulinariów, śpiewu, gwary  zainteresowała różne pokolenia. W pierwszym konkursie ,, Przaśne okraszone godką” wystąpiło osiem kół, grup  i zespołów. Idea konkursu była taka żeby przygotować potrawę charakterystyczną dla swojej miejscowości i opowiedzieć o niej dawnym językiem. Jury a następnie publiczność miała przyjemność spróbowania ponad stu porcji tych wyśmienitych przaśnych smakołyków. Bezkonkurencyjna okazała się kapusta ,,źmioczana” Anny Micek z Kolbuszowej  Górnej. Równolegle lasowiackie babeczki pod wodzą Janiny Olszowy, podjęły się trudnego zadania nauki angielskiego spolonizowanego kucharza Kevina Aistona, arkanów  lasowiackiej kuchni (innej niż ryby z frytkami). Kevin podobnie jak niegdyś dr Grzegorz Russak zachwycił się lasowiackimi specjałami ,weryńską pamułą i kacapołami. Wdzięczny za nauki Aiston wycałował Janinę Olszowy doprowadzając ją do omdlenia.  Warsztaty z lasowiackiej malowanki gwary, haftu i weryńskich gorsetów, wyplatania koszyków z korzenia sosny, przeprowadziły Elżbieta Czachor, Dorota Michałek, Barbara Nycek, Zofia Maciąg i Wiktor Szwanenfeld. Zainteresowani mogli jeszcze uczestniczyć w warsztatach wikliniarskich i garncarskich. Liczna grupa wystawców prezentowała atrakcyjne wyroby rękodzielnicze. W tym czasie na scenie odbywały się  dwa konkursy ,,Pienia i Godki po Puszczy”, podobnie jak wcześniejszy ,,Przaśne okraszone godką” prezentacje oceniało jury z przewodniczącą prof. dr hab. Katarzyną Smyk, dr Jolantą Dragan, dr Januszem Radwański i mgr Mateusz Starzec. W pieniach w kategorii zespołów śpiewaczych bezkonkurencyjny okazał się Zespół Śpiewaczy ,, Górnianki” soliści śpiewacy Jan Hodór i Eugeniusz Olszowy. Najlepszy gwarowy skecz przedstawił Zespół Wolanie z Domatkowa a monolog z godką zaprezentowała Elżbieta Czachor i Dorota Michałek. W  rozdaniu nagród oprócz jury, operatora wydarzenia dyrektora Wiesława Sitko wzięła udział Anna Tworz z Urzędu Marszałkowskiego.

          Następnie na scenie odbyło się ,,Klepisko” muzyczne lasowiackie jam session z udziałem Kapeli Kazimierza Marcinka, Cmolaskich Chłopoków, Lasowiackich Bab i Kapeli z Majdanu, którym  pod Paweł Steczkowski( cajon) i Dawid Czernik jazzujący Góral. Na żywo ,,Klepisko” ilustrował, wielkoformatowym obrazem wybitny malarz i scenograf Rafał Zawistowski. Nastroju dopełniały smolne pochodnie i liczna rzesza tancerzy. Atmosfera na scenie była niesamowita w finale wszyscy  muzykanci zagrali razem.

       W inauguracji wydarzenia uczestniczyła Ewa Draus Wicemarszałek Województwa, Ksiądz Dziekan Lucjan Szumierz, Damian Drąg Dyrektor Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie  i Katarzyna Potocka  z Departamentu Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Marszałkowskiego, w Rzeszowie, Marek Gil wiceburmistrz Kolbuszowej i Kevin Aiston,  Anglik od niedawna posiadacz obywatelstwa polskiego oraz Wiesław Sitko przedstawiciel operatora. Ze sceny popłynęły słowa motywacji twórców do ochrony  lasowiackiego dziedzictwa. Wystąpienia zakończył krótki mini quiz z wiedzy o Lasowiakach. Przeprowadzili go prowadzący ze swadą imprezę, Tomasz Łępa Krakowiak i Jadwiga Czachor Lasowiaczka. W późniejszym czasie, gościliśmy posła Zbigniewa Chmielowca i burmistrza Jana Zubę obu z małżonkami. Obecna była  Joanna Marut zastępczyni wójta gminy Niwiska, która  wsparła operatora użyczeniem zadaszenia scenicznego. Bardzo dziękujemy nadleśniczemu
dr Bartłomiejowi Peretowi i jego leśnikom  za  życzliwą pomoc, przygotowanie  pochodni smolnych oraz pni do dekoracji placu. Nad Nilem zapachniało żywicą i ludową żywą lasowiacką tradycyjną  kulturą na najwyższym  poziomie!